Modernistyczna architektura mieszkaniowa w Otwocku
 
Więcej
Ukryj
1
Narodowy Instytut Dziedzictwa
 
 
Data nadesłania: 04-06-2024
 
 
Data akceptacji: 07-07-2024
 
 
Data publikacji: 30-01-2025
 
 
Studia 2024;7:50-101
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Zabudowa mieszkaniowa Otwocka jest odzwierciedleniem historycznych etapów rozwoju przestrzennego miasta, który kształtował się, z pewnymi wyjątkami, od końca XIX w. Poszczególne dzielnice miejscowości mają zróżnicowany charakter urbanistyki i architektury. Rozpoznana modernistyczna zabudowa międzywojenna występuje na terenie kilku z nich i jest integralnie związana z naturalnym krajobrazem: kompleksem leśnym i doliną rzeki Świder. Występuje przede wszystkim na terenie Śródmieścia, Świdra, Soplicowa i Śródborowa. W obecnym centrum modernistyczne domy jedno- i wielorodzinne uzupełniają tkankę miejską. Reprezentują przeważnie formy wczesnego i umiarkowanego modernizmu. Podobnie w Świdrze przykładów architektury modernistycznej nie jest wiele. Największym procentem zrealizowanych i zachowanych do dziś budynków o cechach modernizmu pojętego jako symbol nowoczesności i postępu, mogą poszczycić się dwa dawniej peryferyjne osiedla: Soplicowo i Śródborów. Zabudowa kształtowała się tu inaczej niż na terenach historycznych, zagospodarowanych w innych częściach miasta już w końcu XIX w., różniących się między sobą genezą i sposobem parcelacji. Jej powstanie na obszarze Soplicowa zainicjował Edward Kasperowicz wraz z innymi udziałowcami kolonii dla urzędników państwowych. Śródborów powstał z inicjatywy społecznej „Towarzystwa Śródborów”. Sposób zagospodarowania tych osiedli był oczywiście rezultatem nowego myślenia urbanistycznego (popularnej w tym czasie idei miast-ogrodów) oraz założenia ich jako nowych inwestycji mieszkalnych na tzw. „surowym korzeniu”. Występują tu obiekty rozmieszczone wśród zieleni, często z zakomponowanymi ogrodami leśnymi i małą architekturą, które w wielu przypadkach posiadają pierwotne gabaryty i rozwiązania architektoniczne. Sukcesywnie poddawane są zmianom, modernizacji lub w ogóle rozbiórce. Niemniej nadal na tym terenie można odnaleźć interesujące i mało znane przykłady działalności architektonicznej znanych warszawskich architektów oraz lokalnych budowniczych, realizowane dla inwestorów o różnym statusie społecznym. Zaprezentowanie tych przykładów –obiektów z l. 1918 –1939 – jest celem artykułu, który został oparty na wieloletnich badaniach własnych, w tym materiałach zebranych i opracowanych w ramach realizacji stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2. poł. 2018 r. Artykuł zawiera też nowe, wcześniej nieznane informacje oraz odnalezione i niepublikowane projekty archiwalne ze zbiorów różnych archiwów. Wykorzystuje istniejącą literaturę przedmiotu. W artykule omówione zostały modernistyczne budynki na tle historii i rozwoju przestrzennego miasta Otwocka. Przeprowadzone analizy wykazały charakterystyczne cechy ich architektury, wskazały na konieczność zachowania i ochrony najbardziej wartościowych przykładów dla przyszłych pokoleń. Do powstania artykułu przyczyniła się przychylność Pani profesor Małgorzaty Rozbickiej, której w tym miejscu pragnę podziękować.
REFERENCJE (11)
1.
Ajdacki Paweł, Spacerownik otwocki. Przewodnik historyczno-sentymentalny, Otwock 2014.
 
2.
Diehl Edmund, Wille w Otwocku i warunki pobytu tamże, Warszawa 1893.
 
3.
Dymek Anna, Popławska-Bukało Ewa, Układ przestrzenny i architektura międzywojennych willi dawnego folwarku Pogorzel, obecnej części miasta Otwocka, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2012, t. LVII, z. 4, s. 56 –77.
 
4.
Chmielarska-Łoś Barbara, Układ komunikacyjny a plany parcelacyjne przy linii otwockiej, „Mazowsze”, 1994, nr 2, s. 21 –25.
 
5.
Chmielarska-Łoś Barbara, Popławska-Bukało Ewa, Nieznane obiekty architektury nowoczesnej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku w Śródborowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2011, t. LVI, z. 1, s. 82 –102.
 
6.
Kasperowicz Edward, Otwock-uzdrowisko. Informator 1925, Warszawa 1925.
 
7.
Letniska falenickie, reprint z 1938 r.
 
8.
Omilanowska Małgorzata, Wacław Weker i jego niezrealizowane projekty dla Gdyni i Jastrzębiej Góry, „Porta Aurea”, 2016, nr 15, s. 203 –230.
 
9.
Popławska-Bukało Ewa, Dymek Anna, „Osada Sopliczanka” w Otwocku, „Spotkania z Zabytkami”, 2017, nr 5 –6, s. 41 –45.
 
10.
Strasz Izabela, Modernizm w mieście ogrodzie na przykładzie Soplicowa, „Spotkania z Zabytkami”, 2012, nr 5 –6, s. 5 –11.
 
11.
TurystycznyOtwock.pl — Przewodnik turystyczny, Otwock 2012.
 
eISSN:2956-591X
ISSN:2657-5795
Journals System - logo
Scroll to top