Dylewo (niem. Döhlau) jest niewielką wsią położoną w województwie warmińsko-mazurskim nieopodal Ostródy. Na przełomie XIX i XX w. ówczesny właściciel, kolekcjoner i mecenas Franz Rose rozbudował tamtejszy majątek, przekształcając go w modelowy przykład założenia dworsko-parkowego na terenie dawnych Prus Wschodnich. Zwłaszcza park dworski o wysmakowanej kompozycji, cennym drzewostanie, oryginalnej architekturze i wysokiej klasy dziełach rzeźbiarskich jest uznawany za wybitną realizację artystyczną. Dziś w zabudowaniach wsi trudno doszukać się dawnej świetności, zaniedbany park zdziczał, a budynki są stopniowo rozbierane lub popadają w ruinę. Dotychczas nie powstało kompleksowe opracowanie dokumentujące całościowy wygląd założenia. Niniejszy artykuł zawiera wprowadzenie do projektu naukowo-badawczego oraz podsumowanie pierwszego etapu prac, którym było zinwentaryzowanie i przebadanie dziejów kościoła filialnego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Dylewie. W tekście zaprezentowano dokumentację pomiarową wykonaną w ramach wyjazdu naukowego w sierpniu 2023 r. oraz rezultaty badań in situ przeprowadzonych nad przekształceniami architektonicznymi świątyni. Bazując na zgromadzonych materiałach archiwalnych, badaniach w terenie i analizie porównawczej kościołów z regionu, prześledzono historię i odtworzono kolejne fazy budowy kościoła, szczególną uwagę zwracając na wykorzystanie pozostałości starszych budowli w istniejącym obiekcie. Zwrócono również uwagę na losy wybranych dzieł sztuki wchodzących w skład pierwotnego wyposażenia, a także wtórnie przechowywanych na terenie świątyni rzeźb dłuta Adolfo Wildta. Przeanalizowano także hipotezę zakładającą, że w architekturze, wystroju, wykończeniu bądź wyposażeniu kościoła mogły zostać zawarte motywy o charakterze symbolicznym, stanowiące część programu ideowego towarzyszącego kompozycji całego zespołu dworsko-parkowego. Wykonane pomiary i badania potwierdziły historię kościoła odtworzoną na podstawie źródeł, a zachowany fragment średniowiecznych murów dowiódł wielowiekowej ciągłości istnienia obiektu sakralnego w tej lokalizacji. Świątynia okazała się istotnym elementem założenia dworsko-parkowego utrzymanego w stylu symbolicznym. Z racji zaangażowania szeregu czołowych ówczesnych twórców, w tym m.in. projektanta ogrodów Johanna Larassa, malarza Josefa Huber-Feldkircha i rzeźbiarza Adolfo Wildta, prowadzone badania zdają się zdecydowanie wykraczać poza lokalny kontekst, stanowiąc oryginalny wkład w zrozumienie kultury i sztuki europejskiej tego okresu.