Wielorodzinny dom mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego dla oficerów przy ulicy Koszykowej w Warszawie projektu Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego, 1931-33. Urbanistyka i architektura
 
 
Więcej
Ukryj
1
Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
 
 
Data nadesłania: 11-10-2022
 
 
Data akceptacji: 15-11-2022
 
 
Data publikacji: 31-01-2023
 
 
Studia 2022;5:86-113
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Równolegle z rozpoczęciem realizacji (przed 1933 rokiem), wielkiej nowej arterii komunikacyjnej Warszawy – trasy N-S, dzisiejszej Alei Niepodległości, która miała połączyć centrum miasta z dzielnicami północnymi i południowymi stolicy, rozpoczęto prace nad zagospodarowaniem areału dawnych, porosyjskich Koszar Jerozolimskich. Jest to rozległy kwartał dawnych wojskowych terenów, ograniczony od południa ulicą Nowowiejską, od wschodu Aleją Niepodległości, od zachodu ulicą Krzywickiego (d. Suchą), a od północy ulicą Koszykową. W latach 1931–1933 wzdłuż ulicy Koszykowej i Alei Niepodległości Fundusz Kwaterunku Wojskowego wzniósł wielorodzinny dom mieszkalny przeznaczony dla kadry oficerskiej Wojska Polskiego. Ten monumentalny obiekt (wzniesiony we współpracy z Józefem Jankowskim), który jest dziełem wybitnego architekta doby modernizmu – funcjonalisty, Romualda Gutta (1888–1974), zapoczątkował organizowanie areału, w którym planowano zrealizować kompleks domów mieszkalnych dla wojskowych, a którego projekt urbanistyczny był wynikiem zamkniętego konkursu (autorzy rozwiązań konkursowych: E. Norwerth, J. Reda, R. Gutt). Dzieło Romualda Gutta, jego projekty obiektów publicznych, jest stałym przedmiotem analiz krytyków architektury, dom przy ulicy Koszykowej jest jednak kwitowany, niesłusznie, zaledwie wzmiankami. Filozofia autora – polegająca na projektowaniu architektury spełniającej wszelkie potrzeby funkcjonalne i niosącej jednocześnie przekaz znaczeniowy, została w tym obiekcie doskonale przekazana. Dom przy ulicy Koszykowej charakteryzuje się niezwykłą siłą wyrazu. Jest odbierany, także dzisiaj, jako „twierdza”, „tama”, „ściana”, co zawdzięcza m.in. swojej fasadzie z tzw. „szarej” cegły cementowej. Monumentalna fasada uliczna, po przekroczeniu bramy, okazuje się tylko kulisą mającą ewokować siłę polskiej armii, za którą kryje się precyzyjnie zaprojektowana przestrzeń przyjaznego mieszkańcom zazielenionego dziedzińca, na który otwierają się parterowe tarasy i balkony mieszkań. Projekty mieszkań tylko pozornie są powtórzeniem znanych, stosowanych głównie w Niemczech, dyspozycji funkcjonalnych. Nie tylko układ pomieszczeń, ale ich proporcje i wiele drobnych, ale doskonale przemyślanych detali wyposażenia, świadczy o mistrzostwie Autora. Omówienie domu przy ulicy Koszykowej jest próbą udokumentowania pierwotnych walorów tej wybitnej architektury doby międzywojennej. Obiekt jest obecnie intensywnie przebudowywany (w większości mieszkań wyburzane są ściany działowe i powierzchnia mieszkań jest przeprojektowywana), a przemyślane detale wystroju architektonicznego ulegają w trakcie przebudów sukcesywnemu zniszczeniu.
REFERENCJE (15)
1.
Brukalska Barbara i grupa „Praesens”, Osiedle Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Rakowcu, „Dom, Osiedle, Mieszkanie”, Warszawa 1931, nr 5, s. 2–12.
 
2.
Buszko Henryk, Wstęp, [w:] Romuald Gutt, red. Czerner Oskar, Warszawa 1968, s. 5.
 
3.
Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Sprawozdanie 1927–1930, Domy mieszkalne na terenie wojskowym przy ulicy Koszykowej i Suchej w Warszawie, Nakładem Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Warszawa 1930.
 
4.
Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Sprawozdanie 1931–1933, Domy mieszkalne na terenie wojskowym przy ulicy Koszykowej i Suchej w Warszawie, Nakładem Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Warszawa 1934.
 
5.
Dybczyńska-Bułyszko Anna, Kształt dla chaosu. Twórczość Romualda Gutta a problemy polskiego modernizmu, Warszawa 2008, s. 89–93.
 
6.
Jonkajtys-Luba Grażyna, Życiorys, kronika twórczości, Bibliografia i dobór ilustracji, [w:] Romuald Gutt, red. Czerner Oskar, Warszawa 1968, s. 11–50.
 
7.
Konkurs nr XXXIII, na plan zabudowy bloku zamkniętego ulicami Koszykową, Topolową, 6 Sierpnia, Suchą w Warszawie. Kronika konkursów, „Architektura i Budownictwo”, Warszawa 1935, nr 2, s. 57–61.
 
8.
Mecnarowski Emil, Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Sprawozdanie 1931–1933, Nakładem Funduszu Kwaterunku Wojskowego, Warszawa 1934, s. 3–12.
 
9.
Nowicki Jacek, Pierwszy laureat SARP, „Architektura”, Warszawa 1966, nr 12, s. 538.
 
10.
Putowski Stefan, Majster, Warszawa 1966, nr 12, s. 538, s. 539–540.
 
11.
Scholtz Alina, Architekt krajobrazu, „Architektura”, Warszawa 1966, nr 12, s. 543.
 
12.
Skibniewska Halina, Lekcja Gutta, „Architektura”, Warszawa 1966, nr 12, s. 544.
 
13.
S.M., Pomnik Poległych Saperów, „Architektura i Budownictwo”, Warszawa 1934, nr 1, s. 360–361.
 
14.
Zieliński Tadeusz, Tata Gutt, „Architektura”, Warszawa 1966, nr 12, s. 542.
 
15.
Zieliński Tadeusz, Sylwetka Romualda Gutta, [w:] Romuald Gutt, red. Czerner Oskar, Warszawa 1968, s. 7–10.
 
eISSN:2956-591X
ISSN:2657-5795
Journals System - logo
Scroll to top